Restauratie Domtoren in Utrecht

Na een intensieve voorbereiding van engineering, steigerbouw, inspectie en planvorming zijn wij in 2020 gestart met de grootschalige restauratie van de Domtoren, hét icoon van de stad Utrecht. Een restauratie samen met Rothuizen Architecten en Slotboom Steenhouwers waarin vakmanschap, digitalisering en Lean centraal staan.

De Domtoren in Utrecht is ruim 700 jaar oud en werd in 1975 voor het laatst gerestaureerd. In 2018 kwamen er stukken steen los van de gevel en kwam de veiligheid in het geding. Restauratie van de natuursteen was nodig vanwege het afbrokkelen van delen van de steen, scheurvorming en roestend ijzer.

Restauratie Domtoren

In totaal is bij deze restauratie 600 m³ natuursteen vervangen. Ook de houtconstructies, het glas-in-lood, het uurwerk, het carillon, de klokken, de windvaan en het spitskruis en het lood- en leiwerk van de spits zijn onderdeel van de restauratie.

Steigerwerk
ROJO Steigerbouw uit Delft heeft de indrukwekkende steiger opgebouwd. Extra bijzonder was de lift die langs de steiger omhoog ging en publiek naar de top van de Domtoren bracht voor een spectaculair uitzicht.

Grondig onderzoek
Voordat de uitvoering startte, is elke steen vier keer bekeken: door de architect, door de natuursteenspecialist en de restauratieaannemer, door een historicus en - vlak voordat de beitel erin ging - door de bouwplaatsmedewerker. Zeer zorgvuldig is bekeken wat er met elke steen moet gebeuren: vervangen, herstellen of inboeten. 

“We hebben de afgelopen tien jaar veel jonge mensen opgeleid voor dit type restauraties. De restauratie van de Domtoren is een prachtige uitdaging voor deze bevlogen vaklieden.”
Boudewijn de Bont, directievoorzitter Nico de Bont

Lean restaureren
Traditioneel worden natuursteenrestauraties per steigerslag uitgevoegd van boven naar beneden. Bij de Domtoren werken we vanuit de Lean-methodiek gefaseerd, gevel voor gevel die nagenoeg gelijk zijn in uitvoering. De laatste gevel gaat daardoor twee keer beter en sneller dan de eerste. Een ander voordeel is dat na één gevel de kosten voor alle gevels inzichtelijk zijn. Het proces zorgt voor een optimale planning en vermindering van faalkosten.

Digitalisering bij restauratie 
Bij de Domtoren zijn meer dan 10.000 natuurstenen elementen hersteld of vervangen. Al die elementen zijn voorzien van een unieke digitale code en alle kenmerken zijn geregistreerd in ons BIM-BRS (Blok Registratie Systeem). Op de steen zelf zit een QR-code waarmee op de bouwplaats en bij de steenhouwer snel en gemakkelijk een blok kan worden geïdentificeerd. Met deze datastroom is voor iedereen duidelijk wat er precies moet gebeuren met elke steen, wanneer, door wie en op welke locatie. Ook is een optimale financiële bewaking mogelijk. Na afronding van het project rolt uit de data een compleet revisiedossier. Dit dossier met een overzicht van alle uitgevoerde werkzaamheden is voor toekomstig onderhoud en restauratie van wezenlijk belang. 

Historie

De bouw van de Domtoren startte in 1321 duurde bijna 70 jaar. Oorspronkelijk was de toren bedoeld als klokkentoren voor de Domkerk (bouw gestart in 1254). De Domtoren is met 112 meter de hoogste kerktoren in Nederland. In 1674 werd de kerk getroffen door een valwind, waardoor een groot deel van het schip werd verwoest en de toren en de kerk los van elkaar kwamen te staan. Dat is nooit hersteld. 

De Utrechtse Dom is een van de belangrijkste gotische monumenten in Nederland. Bij het Domcomplex horen ook een kruisgang en de grote kapittelzaal (nu aula van de Universiteit Utrecht) waar in 1579 de Unie van Utrecht werd ondertekend. De kleine kapittelzaal van het Domcomplex werd begin twintigste eeuw afgebroken.

In de periode 1901-1931 vond een grote restauratie van de Domtoren plaats. De restauratie werd geleid door de architecten Nieuwenhuis, Van Heukelom en Cuypers. Tussen 1973 en 1975 vond er groot onderhoud plaats aan de toren omdat deze weer in slechte staat verkeerde. Architectenbureau Van Hoogevest voerde toen de regie. Tijdens het onderhoud werden verschillende delen van de toren aangepakt. De muren werden gereinigd en gerestaureerd, nieuwe loodslabben werden aangebracht en de klokken en het uurwerk werden grondig schoongemaakt en gerepareerd. Helaas werd toen door budgettekort slechts 30 m³ natuursteen vervangen in plaats van de voorgenomen 120 m³.

De Dom in 1660, voor de instorting van het schip. Ets door Steven van Lamsweerde

Stuur project door