- Home
- Nieuwe kanthogels op de Domkerk; ornamenten met bloemrijke verhalen
Nieuwe kanthogels op de Domkerk; ornamenten met bloemrijke verhalen
Written by Ingrid Roefs
29 okt 2021
Achter de nieuwe kanthogels van de Domkerk in Utrecht gaan mooie verhalen en prachtig vakmanschap schuil. Onze projectleider Syquin van den Berg kent ze en vertelt erover.
Voor wie het woord ‘kanthogels’ geen alledaagse term is: dit zijn ornamenten op of rondom de stenen ‘wimberglijsten’ die als kader om grote monumentale vensterpartijen zitten. Deze ornamenten zijn vaak bloemachtige sierfiguren, uitgewerkt volgens architectonische wetten.
Historische reproducties met een mal
Syquin: “Oorspronkelijk werden kanthogels één voor één uit natuursteen gebeeldhouwd. Ook hier bij de Domkerk. Tijdens de restauratie van 1850 tot 1870 besloot architect Kamperdijk, om ze uit te voeren in afwijkend materiaal: terracotta. Het is verder niet gedocumenteerd, maar het is goed mogelijk dat geld een rol speelde bij deze beslissing. Terracotta kanthogels hoefden namelijk niet gebeeldhouwd te worden, maar zijn met één mal simpelweg oneindig te reproduceren. De mythe leeft dat Rijksbouwmeester Cuypers mordicus tegen deze beslissing was en zelfs de subsidie introk. Hij had kritiek op zowel de oranje kleur als de historische onjuistheid van het materiaal. Toch is het plan uiteindelijk uitgevoerd.” Glimlachend: “Misschien wel doordat de heren het compromis hebben gesloten om de terracotta ornamenten dan maar te schilderen. Bij onderzoek zijn namelijk verfresten op de kanthogels gevonden…”
Duurzame keuze voor herstel
“Bij de voorlaatste restauratieronde, in de jaren ’80 van de vorige eeuw zijn een aantal kanthogels vervangen door een afgietsel. Deze bleken na 30 jaar einde levensduur te hebben bereikt. Toen wij voor de keuze stonden, ontdekten we dat de hogels van terracotta, die 150 jaar geleden geplaatst zijn, nog in opvallend goede staat waren. Om die reden kozen wij voor de uitdaging om terracotta te gebruiken voor de nieuwe modellen.
Utrechtse wethouder Anke Klein onthulde samen met projectleider Syquin de eerste nieuwe terracotta kanthogels van de Domkerk.
Samen de historie opnieuw uitvinden
Een mooie zoektocht begon. “We besloten samen met enkele specialisten de uitdaging aan te gaan en het productieproces van de terracotta kanthogels opnieuw uit te vinden. Daarvoor maakten we samen met Zilverschoon Randwijk verschillende test- en proefstukken. Allemaal met een andere kleur, oppervlaktestructuur, sterkteklasse enzovoort. Het eindresultaat is getest bij de Stichting Technisch Centrum voor Keramische Industrie (TCKI) in uitgebreide vorst-dooiproeven. Na hard werken, onderzoeken en vooral niet opgeven is de test uiteindelijk geslaagd!”
Ambacht in de puurste vorm
En er is nóg een bijzonder feit vertelt Syquin: “In eerste instantie zetten we nieuwe technieken in om bestaande modellen exact te kopiëren. Maar we trokken tijdens dit proces al snel de conclusie dat het initieel maken van een model echt de basis is. Daarom is 50% van de hogels gemaakt volgens een nieuw, eigentijds model van beeldhouwer Jan Tolboom. Van begint tot eind is dit hele proces ‘vakmanschap in de puurste vorm’.
Wethouder Anke Klein, uitvoerder Toon Weijters en projectleider Syquin van den Berg bij de kanthogel op de Domkerk
Fotografie: Reclamefotostudio Image&Motion | Han Hermkens