Renovatie Binnenhof: de kunst van de kunstbescherming
Charlotte Glansbeek
De voorbereidende werkzaamheden voor de renovatie van het Tweede Kamer-complex op het Binnenhof zijn in volle gang. Een belangrijk onderdeel is het veiligstellen van de kunstwerken om straks tijdens de bouw beschadiging of aantasting aan de kunst te voorkomen. Charlotte Glansbeek van Nico de Bont werkt samen met collega’s aan het kunstbeschermingsdossier.
Passie voor erfgoed
Charlotte is sinds 2022 werkorganisator bij Nico de Bont en maakt onderdeel uit van het team dat werkt aan het Tweede Kamer-complex. Na haar HBO-Bouwkunde opleiding met specialisatie Restauratie & Renovatie volgde ze extra vakken aan de TU Delft op het gebied van Heritage & Architecture. Nu heeft ze haar plek gevonden bij Nico de Bont.
Percentagekunst
Vanuit de overheid bestaat de ‘percentageregeling voor beeldende kunst’. Charlotte legt uit: “In ieder bouwproject in opdracht van de overheid moet een percentage van het budget aan kunst worden besteed.” De rijksoverheid is één van de grootste opdrachtgevers voor beeldende kunst in Nederland. Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) is verantwoordelijk voor het beheer van deze Rijkscollectie Percentagekunst.
De Statenpassage in het Tweede Kamer-complex op het Binnenhof is voorbereid voor de aankomende renovatiewerkzaamheden.
Bij de ingang van de Tweede Kamer op het Plein wordt het ketenpark opgebouwd.
Samenwerken
Charlotte: “Naast de RVB als opdrachtgever werken we nauw samen met Kunstwacht, een adviesbureau voor het beheer en onderhoud van Kunst. Er komt een hoop specialistische kennis en kunde bij kijken om per uniek werk gezamenlijk tot de juiste, uitvoerbare aanpak te komen. Die nauwe samenwerking maakt het project extra interessant.”
Kunstbescherming
Charlotte houdt zich bezig met het uitwerken, calculeren, afstemmen en laten uitvoeren van kunstbescherming. “De kunstwerken die verwijderd konden worden zijn tijdens de uithuizing al door het RVB naar het depot gebracht. Voor grote werken die zodanig geïntegreerd zijn in het gebouw hebben we per object een nauwkeurig plan uitgewerkt.” Eén van de uitdagende objecten is het beschermen van de grote, rode kunstpanelen in de plenaire zaal. “Bij iedereen wel bekend als het decor van alle Kamerdebatten op tv”, vertelt Charlotte.
De rode kunstpanelen van Rudi van de Wint in de plenaire zaal.
Er ging veel voorbereiding aan vooraf om de optimale bekisting te realiseren.
Kunstwerk plenaire zaal
De tien grote olieverfpanelen zijn in 1993 door kunstenaar Rudi van de Wint vervaardigd voor de nieuwbouw van de Tweede Kamer. “De dikke lagen olieverf zijn na al die tijd nog niet volledig uitgehard wat het kunstwerk extra kwetsbaar maakt”, vertelt Charlotte. “Tijdens de renovatiewerkzaamheden willen we het werk behoeden voor stof en gruis, vocht, invloeden van UV-licht, temperatuurschommelingen en beschadigingen.”
“De plenaire zaal wordt tijdens de renovatie vooral installatietechnisch onder handen genomen. Het klimaat zal daardoor niet constant zijn”, legt Charlotte uit. “Daar zijn we op voorbereid. Door het team is een bekisting bedacht die opgebouwd is uit diverse beschermende materialen. Met sensoren wordt het klimaat bij de panelen continu gemonitord.
De uitdaging was de bevestiging van de bekisting aan de wand zonder schade te maken aan de granieten wandbeplating. En zonder gebruik te maken van hulpconstructies zoals steigers die de rest van de werkzaamheden in de weg zouden staan. Dit is opgelost door leihaken toe te passen. De leihaken klemmen achter de granieten beplating en zijn vervolgens bevestigd aan de houten balken waarmee de bekisting is opgebouwd.
Demontage natuurstenen fontein
In één van de vele binnenplaatsjes tussen de monumentale panden van het Binnenhof is in de jaren ’60 een vijver met fontein aangelegd. Kunstenaar Armand van der Helm ontwierp de vijver van natuursteen met bronzen beelden. Het plaatsje met groen en water was niet toegankelijk, maar geeft een mooie aanblik vanuit de omliggende werkruimten. “Het geheel is de moeite waard om te behouden, maar ligt in de weg voor benodigde grondwerkzaamheden”, vertelt Charlotte. Ze dook in de archieven om informatie over de aanleg van de fontein op te zoeken, maar helaas was er geen enkele vorm van documentatie te vinden.
“Daarom hebben we de fontein eerst zelf nauwkeurig in kaart moeten brengen. De fontein bestaat uit natuurstenen elementen die trapsgewijs in de vorm van een ellips ontworpen zijn waardoor elk element uniek is. Dit hebben wij nauwkeurig ingemeten en gedocumenteerd op tekening en foto’s. Ieder onderdeel heeft een eigen QR-code gekregen en is in ons BIM-360 systeem vastgelegd. De natuurstenen onderdelen worden per stuk zorgvuldig gedemonteerd, gereinigd en opgeslagen. Met alle documentatie en mallen die we hebben gemaakt, kunnen we straks de fontein weer in oorspronkelijke staat opbouwen.
De vijver met fontein in de binnenplaats.
De demontage van de fontein is door ons team nauwkeurig voorbereid en uitgevoerd.
Werken aan het Binnenhof
De verwachting is dat binnenkort de bouwwerkzaamheden voor de renovatie van het Binnenhof van start kunnen gaan. “Er is een hoop werk te verrichten”, zegt Charlotte, “dus nieuwe collega’s zijn altijd welkom!” Ben je bouwkundige en heb je, net als Charlotte, een grote affiniteit met erfgoed?
TBI-combinatie
Voor de renovatie van het Tweede Kamer-complex op het Binnenhof werken drie TBI-bedrijven samen: J.P. van Eesteren | TBI (bouwactiviteiten), Croonwolter&dros (installaties) en Nico de Bont | TBI (restauratie rijksmonumenten).